ΑΜΠΕΛΟΕΣΣΑ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑ: Η Τοσκάνη της Ελλάδας!

Έχει χαρακτηριστεί «Τοσκάνη της Ελλάδας», ένας χαρακτηρισμός που μπορεί να ακούγεται υπερβολικός σε πολλούς, αλλά δεν είναι καθόλου. Μια σειρά από γεωφυσικές και εδαφολογικές παραμέτρους δημιουργούν τις ιδανικές εκείνες συνθήκες οι οποίες, σε συνδυασμό με το κλίμα της περιοχής, ευνοούν την ιδανική ανάπτυξη της αμπελοκαλλιέργειας και την παραγωγή υπέροχων οίνων.  

«…ες φυτείαν αμπέλων εστίν επιτήδεια» χαρακτηρίζει την Αιγιάλεια και τα εδάφη της ο Παυσανίας στα «Αχαϊκά» του, ενώ η μεγάλη κυρία του ελληνικού κρασιού, αλλά και του κρασιού ευρύτερα, επίτιμη πρόεδρος του παγκόσμιου Οργανισμού Κρασιού, η Σταυρούλα Κουράκου, έχει πει για τον αμπελώνα των πλαγιών της Αιγιάλειας ότι «…από εδαφοκλιματολογική άποψη, είναι ένας από τους ωραιότερους του κόσμου, καθώς ανεβαίνει τις μαλακές βορινές πλαγιές και δέχεται τους δροσερούς θαλασσινούς ανέμους που προστατεύουν τους καρπούς από τον καλοκαιρινό καύσωνα. Πρόκειται για ένα μοναδικό στον κόσμο αμπελοοινικό βιοκλίμα».

Ειδικότερα, το αμπελοοινικό οικοσύστημα συνολικής έκτασης 11000 στρεμμάτων εκτείνεται στις πλαγιές της Αιγιάλειας σε υψόμετρο από 300 έως 1100 μέτρα, με βόρειο βορειοανατολικό προσανατολισμό έχοντας την προστασία από τις υψηλές καλοκαιρινές θερμοκρασίες που του παρέχουν τα βουνά της περιοχής και το δροσερό αεράκι του Κορινθιακού κόλπου. Ένας συνδυασμός που καθιστά την Αιγιάλεια ιδιαίτερα προνομιούχα οινοποιητικά περιοχή τους δε αμπελώνες της από τους ομορφότερους στη χώρα που δίνουν κρασιά υψηλής ποιότητας, ΠΟΠ και ΠΓΕ. 

Να σημειωθεί ότι η έκταση των 11000 στρεμμάτων που αποτελεί το αμπελοοινικό οικοσύστημα της Αιγιάλειας, είναι μέρος του συνολικού αμπελώνα της περιοχής που ανέρχεται στα 60000 στρέμματα. Τα άλλα 49000 στρέμματα είναι η Κορινθιακή σταφίδα, η παγκοσμίως γνωστή για την ποιότητά της με την ονομασία Βοστίτσα.

Τα αμπελοτόπια της Αιγιάλειας

Εάν θέλαμε να δώσουμε με μια φράση την αμπελοοινική εικόνα της Αιγιάλειας, θα λέγαμε ότι είναι ένα απέραντο ημιορεινό και ορεινό αμπελοτόπι, που διαιρείται σε επιμέρους αμπελοτόπια όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί από τους ποταμούς και τους χειμάρρους που διασχίζουν την ορεινή Πελοπόννησο και εκβάλλουν τα νερά τους στον Κορινθιακό Κόλπο. 

Επτά ποτάμια, ο Κριός, ο Κράθης, ο Βουραϊκός, ο Κερυνίτης, ο Σελινούς, ο Μεγανίτης, και ο Φοίνικας, είναι αυτά που χαράσσουν το έδαφος ανοίγοντας ρυάκια και ρέματα, δημιουργώντας χαράδρες και κρατώντας το κλίμα ήπιο, συμβάλλοντας έτσι μαζί με την αύρα του Κορινθιακού στη διατήρηση θερμοκρασιών, μεταξύ 30οC την ημέρα και 18οC τη νύχτα το καλοκαίρι, καθιστώντας την περιοχή ιδανική για την αμπελοκαλλιέργεια.

Ο ιδανικός συνδυασμός των εξαιρετικών κλιματολογικών συνθηκών με τα διάφορα είδη εδαφών ήλθαν και έδεσαν αρμονικά με τις γεωλογικές μεταβολές που  σημειώθηκαν στη διάρκεια προηγούμενων χιλιετιών, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την άνοδο του ύψους της ξηράς 2000 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Τα θαλάσσια υπολείμματα που άφησε η στράγγιση του θαλασσινού νερού στα διάβα του χρόνου διαμόρφωσαν τα ασβεστολιθικά εδάφη που χαρακτηρίζουν τις πλαγιές της Αιγιάλειας.

Να σημειωθεί ότι τα οινάμπελα καλλιεργούνται στις ζώνες από 300 μέτρα μέχρι 1100 μέτρα. Στις ίδιες ζώνες καλλιεργείται και η κορινθιακή σταφίδα. Ειδικότερα, στη ζώνη μέχρι τα 300 έως 800 μέτρα καλλιεργούνται κορινθιακή σταφίδα και οινάμπελα και στη ζώνη 800 έως 1100 μέτρα οινάμπελα και κορινθιακή. Για την πλήρη κατανόηση πώς διαμορφώνεται το τοπίο, να αναφέρουμε ότι η πεδινή ζώνη αποτελείται από καλλιέργειες εσπεριδοειδών και ελαιόδεντρων.

Ποικιλίες και οινοποιεία

Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται στην οινική Αιγιάλεια είναι: Ροδίτης (αλεπού) σε 9000 στρέμματα, Λαγόρθι 135 στρέμματα, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Cabernet Sauvignon και Syrah από 400 στρέμματα, το καθένα και Merlot 150 στρέμματα. Στην περιοχή επίσης καλλιεργούνται και άλλες ποικιλίες, σε μικρότερη έκταση προς το παρόν, όπως Ασύρτικο, Κυδωνίτσα, Riesling και άλλες.

Ειδικά ο Ροδίτης της Αιγιάλειας είναι η χαρακτηριστική ποικιλία, αυτή που αποτελεί την οινική ταυτότητα θα λέγαμε της περιοχής. Ο οίνος που παράγεται από τους Ροδίτες της ορεινής Αιγιάλειας χαρακτηρίζεται από φρουτώδη αρώματα και ειδικότερα αυτά των εσπεριδοειδών, του πεπονιού και των εξωτικών φρούτων, από τραγανή οξύτητα, από πλούσιο σώμα ήδη στους 11 – 12 % alc., και από μια μεταλλικότητα στη γεύση. Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά διακρίνουν καθαρά και μόνο τους οίνους από Ροδίτη της Αιγιάλειας σε αντίθεση για παράδειγμα από τους ροδίτες της Δυτικής Αχαΐας που δεν έχουν έντονα αυτά τα χαρακτηριστικά. Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι γευσιγνώστες που δοκιμάζουν τα κρασιά από ροδίτη της περιοχής αναγνωρίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά και τα περιγράφουν. Ανάμεσά τους και μεγάλα ονόματα, γνωστά  παγκοσμίως στον κόσμο του κρασιού, εξοικειωμένοι με το ελληνικό κρασί, τα συνδέουν άμεσα με την Αιγιάλεια.

Σύμφωνα δε με το έγκυρο περιοδικό Sorbet, τα κρασιά από Ροδίτη της ορεινής Αιγιάλειας και σε τυφλές δοκιμές διαφόρων ομάδων γευσιγνωσίας βαθμολογούνται με υψηλότερους βαθμούς από άλλες ποικιλίες αλλά και από κρασιά από Ροδίτη που προέρχονται από αμπελοκαλλιέργειες σε περιοχές της Πάτρας.

Όσον αφορά τα οινοποιεία που δραστηριοποιούνται στην Αιγιάλεια, σύμφωνα με την επικαιροποιημένη λίστα από τις Οινικές Εξερευνήσεις του Γιώργου Μακρή, είναι τα εξής:

Αμπελώνας RIRA – θέση Ρίρα, Αρραβωνίτσα Ερινεού Αιγιαλείας, Αχαΐα.
Αχαιών Οινοποιητική – Αίγιο Αιγιαλείας, Αχαΐα – επισκέψιμο οινοποιείο και Κληρονόμοι Κατσικώστα, Αχαιών Οινοποιητική.
Cavino Winery – Αίγιο Αγιαλείας, Αχαΐα  και Κτήμα Μέγα Σπήλαιο στο δρόμο Διακοπτού Καλαβρύτων στη θέση Λόβας.
Εδανός Οινοποιητική, Αμπελώνες Λιγδόπουλου – Καλαμιάς Ακράτας Αιγιαλείας, Αχαΐα. Χρυσάμπελων Αιγείρας Αιγιαλείας, Αχαΐα
Krokidas Winery, Οινοποιείο Κροκιδά – Ακράτα Αιγιαλείας, Αχαΐα.
Οινοποιείο Αφοί Κανακάρη – Ελίκη Διακοπτού Αιγιαλείας, Αχαΐα.
Οινοποιία Κιντώνη – Αίγιο Αιγιαλείας, Αχαΐα.
Οινοποιείο Καρανικόλας – Παρασκευή Αιγίου Αγιαλείας, Αχαΐα.
Οινοφόρος, Άγγελος Ρούβαλης – Σελινούντα(ς) Αιγίου Αιγιαλείας, Αχαΐα.
Τετράμυθος – Άνω Διακοφτό Διακοπτού Αιγιαλείας, Αχαΐα – επισκέψιμο οινοποιείο, wine bar και  ξενώνας.
Νίκος Ζησιμόπουλος Wines – Αίγιο, Αχαΐα (blog).
Οινοποιείο Πληθάκης – Σελιανίτικα Συμπολιτείας Αιγιαλείας, Αχαΐα (Facebook).

Επίσης, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι στην περιοχή υπάρχουν και κάποιες αξιόλογες αμπελοοινικές προσπάθειες, λιγότερο ή περισσότερο επαγγελματικές, όπως    Θέαλος Γη, Οινοποιείο Γεννατά Παρθένη – Αμπελόκηποι,  M20 Winery – Νερατζιές Συμπολιτείας Αιγιαλείας, Αχαΐα, Vinidro Wines – Αίγιο Αιγιαλείας, Αχαΐα (Facebook), Αμπελώνες Κτηματάκι – Παρασκευή Αιγίου Αιγιαλείας, Αχαΐα
Οινοποιία Νικολόπουλου – Άνω Ζήρια Ερινεού Αιγιαλείας (Facebook).

Οι ευεργετικές βροχοπτώσεις

Παλιά έλεγαν οι κάτοικοι της περιοχής ότι άμα αρχίσει να βρέχει εδώ ξεχνά να σταματήσει! Ήταν ένα είδος σαρκασμού που πήγαζε από τα γεγονός των βροχοπτώσεων οι οποίες στα όρια της Δυτικής Ελλάδας, όπου βρίσκεται η Αιγιάλεια, είναι πολύ υψηλότερες από τον ελληνικό μέσο όρο. Ας σημειωθεί ότι η αμπελουργική ζώνη της Αιγιάλειας δέχεται ένα αρκετά σημαντικό ύψος βροχοπτώσεων, από επτακόσια έως χίλια εκατό χιλ., το οποίο από μόνο του ίσως δεν θα είχε τόση σημασία, αλλά σε συνδυασμό με το  ύψος της βροχής που αυξάνεται γραμμικά σε σχέση με το υψόμετρο κάνει τη διαφορά. 

Οι μήνες με το μεγαλύτερο ποσοστό βροχοπτώσεων είναι κυρίως οι δυο τελευταίοι μήνες του χρόνου, ο Νοέμβριος και ο Δεκέμβριος, ενώ οι πλέον ξηροί είναι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος. 

Είναι οι μήνες κατά τους οποίους σημειώνονται και οι μέγιστες θερμοκρασίες στην αμπελουργική ζώνη, με τις ελάχιστες τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Το εύρος της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας στη ζώνη κυμαίνεται από 15 βαθμούς Κελσίου μέχρι 11 βαθμούς, με τη θερμοκρασία να μειώνεται βέβαια ανάλογα με το υψόμετρο. 

Λογική ως εκ τούτου είναι και η παρατηρούμενη διαφορά θερμοκρασίας των 6 βαθμών Κελσίου στα αμπελοτόπια που βρίσκονται σε υψόμετρο 840 μέτρων σε σχέση με τα αμπελοτόπια της πεδινής ζώνης.

Ακόμη πιο εξειδικευμένα, το γενικότερο μεσογειακό κλίμα  της περιοχής χαρακτηρίζεται μέχρι το υψόμετρο των 270 μέτρων από μια ήπια υγρασία και με ήπιο χειμώνα με μέση ελάχιστη θερμοκρασία του Ιανουαρίου, που θεωρείται ο ψυχρότερος μήνας, 2,9 ° C, ενώ μέχρι τα 800 μέτρα υψόμετρο είναι υγρό με ψυχρό χειμώνα και μέση ελάχιστη θερμοκρασία τον Ιανουάριο 0 ° C.

Εξάλλου, σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Καλυβά, με βάση μελέτη πινάκων διαπιστώνονται σημαντικά μέσες μηνιαίες ημερήσιες θερμοκρασιακές διαφορές, με μέσο θερμοκρασιακό εύρος έως και 14,5 ° C, οι οποίες αυξάνουν όσο μεγαλύτερο είναι το υψόμετρο, ενώ παρατηρείται και αύξηση τους θερινούς μήνες Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο, αλλά και τον Σεπτέμβριο, γεγονός που τελικά προσδίδει ιδιαίτερες συνθήκες κατά τη διάρκεια της ωρίμασης των σταφυλιών. 

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η Αιγιάλεια προσφέρεται για εύκολη βιολογική γεωργία, σύμφωνα με τις τιμές που παρατίθενται στο πόνημα του κ. Νίκα για τον υδροθερμικό δείκτη που μετρά τον κίνδυνο προσβολών της αμπελοκαλλιέργειας από ασθένειες που εξαρτώνται τόσο από τις βροχοπτώσεις όσο και από τις θερμοκρασίες που σημειώνονται στην περιοχή κατά την περίοδο της ενεργούς βλάστησης της αμπέλου. Οι τιμές αυτές φανερώνουν τις δυνατότητες εύκολης βιολογικής γεωργίας, πράγμα το οποίο ήδη παρατηρείται στην Αιγιάλεια, πρώτη πανελλαδικά σε βιολογικά αμπέλια.

Συμπερασματικά λοιπόν το γεωλογικό και γεωφυσικό υπόβαθρο της περιοχής, σε συνδυασμό με τις κλιματολογικές συνθήκες, κάνουν κατανοητό και αντιληπτό το συγκριτικό πλεονέκτημα της Αιγιάλειας στην καλλιέργεια της αμπέλου και στην απόδοση ποιοτικών κρασιών.

Πάντων μέτρον άνθρωπος

Βέβαια, τίποτε απ’ όλα όσα περιγράφουμε για την αμπελόεσσα Αιγιάλεια δεν θα ήταν δυνατόν χωρίς τον παράγοντα άνθρωπο. Ο Πρωταγόρας έλεγε «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος».

Η λέξη χρήματα στη φράση του Πρωταγόρα, δεν έχει τη σημασία που δίνουμε σήμερα εμείς, δηλαδή τις νομισματικές αξίες, αλλά σημαίνει γενικά, τις ποιότητες, τις πεποιθήσεις, τις αρχές, τις αξίες και την ικανότητα κάθε ανθρώπου, χωριστά, να αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο ό,τι είναι κοινό για όλους τους ανθρώπους. 

Με βάση αυτή την επισήμανση, η φράση του μεγάλου σοφιστή, του οποίου την αξία αναγνώρισε ο Πλάτωνας, θα μπορούσε να μεταφρασθεί ως εξής: Όλων των αξιών μέτρο είναι ο άνθρωπος. 

Με αυτήν ακριβώς τη σημασία υπεισέρχεται ο ανθρώπινος παράγοντας και στην αμπελοκαλλιέργεια και την παραγωγή υψηλής ποιότητας κρασιών στην Αιγιάλεια. Πολυάριθμοι έμπειροι αμπελουργοί έχουν δημιουργήσει μια παράδοση στην αμπελοκαλλιέργεια, μια παράδοση η οποία συνεχίζεται από γενιά σε γενιά, γεγονός αναμφισβήτητα αισιόδοξο για τη συνέχεια και την εξέλιξη της αμπελουργίας στην περιοχή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε μερικές από τις κοινότητες της ημιορεινής ζώνης που μελετήθηκαν  οι δραστηριότητες των κατοίκων, διαπιστώθηκε ότι σε ποσοστό 82% οι δραστηριότητές τους είναι του γεωργικού τομέα, ενώ σε ποσοστό 46,2% ανέρχονται οι άμπελοι στο σύνολο των γεωργικών χρήσεων γης. Κάτι αντίστοιχο παρατηρείται και στις υπόλοιπες ημιορεινές και ορεινές κοινότητες της ζώνης της Αιγιαλείας.

Χωριστή αμπελουργική ζώνη ΠΟΠ

Ο χώρος του κρασιού της Αιγάλειας, ζητούν καταθέτοντας όλα τα ενεργά στοιχεία της περιοχής, την αναγνώρισή της ως χωριστής αμπελουργικής ζώνης. Ένα αίτημα εύλογο, λαμβάνοντας υπόψη την πραγματική εικόνα που περιγράψαμε λεπτομερώς εδώ. Πέραν όμως της τωρινής κίνησης αυτής, η πρόταση είχε γίνει ήδη προ πολλού από σημαντικούς ανθρώπους του κρασιού. Ανάμεσά τους η μεγάλη Κυρία του κρασιού, η Σταυρούλα Κουράκου, η οποία έκανε λόγο για «μοναδικό στον κόσμο αμπελοοινικό βιοκλίμα», επισημαίνοντας ότι «είναι ένας από τους ωραιότερους αμπελώνες του κόσμου, καθώς ανεβαίνει τις μαλακές βορινές πλαγιές και δέχεται τους δροσερούς θαλασσινούς ανέμους που προστατεύουν τους καρπούς από τον καλοκαιρινό καύσωνα».

Από την πλευρά του ο μοναδικός Έλληνας Master of Wine, Κωνσταντίνος Λαζαράκης, στο βιβλίο του «Τα ελληνικά κρασιά» υπογραμμίζει την αναγκαιότητα να αποτελέσουν οι Πλαγιές της Αιγιάλειας μια από τις πρώτες υποψηφιότητες αναγνώρισής της ως χωριστής αμπελουργικής ζώνης, όταν και όποτε συσταθεί ο μικρός κατάλογος της επόμενης κατηγοριοποίησης νέων ΟΠΑΠ.

Αλλά και μια σειρά από άλλες προσωπικότητες του κρασιού έχουν αρθρογραφήσει υπέρ της αναγνώρισης της αμπελουργικής ζώνης της Αιγιάλειας ως χωριστής ζώνης. 

Συγκεκριμένα, στο περιοδικό Ευ Ζην, ο οινολόγος και συγγραφέας (καθηγητής ΤΕΙ) Αργύρης Τσακίρης γράφει: «Στις Πλαγιές του Παναχαϊκού όρους και του Χελμού, περιοχή με τη γενικότερη ένδειξη Πλαγιές Αιγιαλείας, έχουν πλέον αναπτυχθεί οινοποιίες (ανάμεσά τους και ο Οινοφόρος) με αμπέλια μικρών στρεμματικών αποδόσεων τα οποία, ελέω υψομέτρου κι ενός πολύ πιο δροσερού κλίματος, χάρη στο βορινό προσανατολισμό τους με θέα στον Κορινθιακό, παράγουν κρασιά από την ποικιλία Ροδίτης όσο και από άλλες, ελληνικές και διεθνείς, ποικιλίες που ξεχωρίζουν ποιοτικά από τα απλά κρασιά των πεδινών περιοχών της Πάτρας».

Επίσης, ο έγκυρος γνώστης του ελληνικού και του παγκόσμιου αμπελώνα Νίκος Μάνεσσης αναφέρεται στην Αιγιαλεία ως χωριστή ζώνη ενώ ο καθηγητής αμπελουργίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μανόλης Σταυρακάκης, τονίζει σε εισήγηση του το 2008 ότι θα πρέπει επιτέλους να θεσπιστεί ζώνη Ο.Π.Α.Π. για τον ιστορικό αμπελότοπο της Αιγιάλειας.

Αλλά θα ήταν βασική παράλειψη να μην αναφέρουμε εδώ τον άνθρωπο που ανέδειξε την τεράστια σημασία του αμπελώνα της Αιγιάλειας, που έκανε γνωστά τα συγκριτικά πλεονεκτήματά του και υπήρξε η ψυχή της χάραξης των δρόμων του μέλλοντος στην οινική Αιγιάλεια. Μιλάμε για τον Άγγελο Ρούβαλη, τον οινοποιό που άνοιξε άλλους ορίζοντες στον οινικό χάρτη της περιοχής και βεβαίως, να εξάρουμε και τη συμβολή σ’ αυτό το άλμα και των συναδέλφων του οινοποιών, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στις προκλήσεις του μέλλοντος και ο καθένας με τις δικές του δυνάμεις, το δικό του μεράκι έβαλε το δικό του πετραδάκι στο θαυμαστό οικοδόμημα που λέγεται αμπελόεσσα Αιγιάλεια. 

Κλείνοντας αυτό το σύντομο «οδοιπορικό» μας στην αμπελόεσσα Αιγιάλεια, οι πλαγιές της οποίας όπως ήδη είδαμε είναι γνωστές και ως «Τοσκάνη της Ελλάδας», να επισημάνουμε ότι στην ουσία παραμένει μια άγνωστη σε μεγάλο βαθμό και ανεξερεύνητη περιοχή. Είναι μια πανέμορφη περιοχή, η οποία βρέχεται στα Ύδατα της Στυγός στις κορυφές του Χελμού, ενώ ελαιώνες και αμπελώνες εναλλάσσονται με προστατευόμενες περιοχές Natura, ποτάμια και φαράγγια και το έλατο συναντά το κύμα.

Κάθε χρόνο οι οινοποιοί της Αιγιάλειας κατακτούν παγκόσμια σημαντικά βραβεία και πρωτιές σε έγκυρους και καταξιωμένους διαγωνισμούς οίνου και μπορεί ο ροδίτης οίνος, εξαιρετικής ποιότητας λευκός οίνος, να είναι καταξιωμένος και πολυβραβευμένος διεθνώς, ωστόσο ο αμπελώνας της Αιγιάλειας με τις σπάνιες ιδιότητές του τις οποίες περιγράψαμε εκτενώς, παράγει και πολλούς άλλους οίνους  εξίσου υψηλής ποιότητας.