Συνεταιρισμός "ΜΑΡΚΟ" - Η πρώτη «μουστιά» το 1914

Βρεθήκαμε στις εγκαταστάσεις του συνεταιρισμού «ΜΑΡΚΟ»

Ένας συνεταιρισμός πλούσιος σε ιστορία, που έκανε μια μικρή παύση στην εμφιάλωση αλλά συνεχίζει και πάλι. Δεν μιλάμε παρά για τον αναγκαστικό συνεταιρισμό Μαρκοπούλου με την ονομασία «ΜΑΡΚΟ».

Υφίσταται από το 1831 και το 1914 ξεκίνησε η λειτουργεία του «Κοινοτικού Οινοποιείου Μαρκοπούλου» που για αρκετές δεκαετίες με τα οικονομικά του αποτελέσματα είχε σημαντική συμβολή στην οικονομική, πολιτιστική και κοινωνική πρόοδο στο Μαρκόπουλο. Σήμερα συνεχίζει την προσπάθεια να επιστρέψει στην αγορά με νέα προϊόντα έχοντας φιλόδοξα σχέδια.

Εκεί ανάμεσα στα ιστορικά κτήρια και τις επιγραφές αλλά και τα γεμάτα ιστορικής σημασίας αντικείμενα συναντήσαμε τον πρόεδρο του συνεταιρισμού «ΜΑΡΚΟ» τον κύριο Κώστα Νικολάου.

Κώστας Νικολάου: Ο συνεταιρισμός ΜΑΡΚΟ είναι μια άτυπη συνέχεια της δημογεροντίας επί οθωμανικής αυτοκρατορίας στην περιοχή μας. Συγκεκριμένα υπήρχε η δημογεροντία των Αθηνών και τα χωριά των Μεσογείων, Μαρκόπουλο, Παιανία, Κορωπί, Σπάτα, Καλύβια είχαν μια επιτροπή που συμμετείχε στην Δημογεροντία όταν υπήρχε σχετικό με αυτούς θέμα. Κοινοτική επιτροπή όχι με την έννοια της διοικητικής διαίρεσης αλλά της κοινωνίας. Ήταν μια προσπάθεια των κατοίκων να διαχειριστούν τα του οίκου τους. Με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους η δημογεροντία φυσικά καταργήθηκε, οι κάτοικοι όμως έχοντας στην ουσία αυτό το εθιμικού δικαίου νομικό πρόσωπο συνέχισαν να το λειτουργούν υπογράφοντας πληρεξούσιο και εκχωρώντας του τα δικαιώματά τους από την χορτονομή (χορτονομή είναι τα λιβάδια είτε είναι σε αγρανάπαυση είτε ακαλλιέργητα είτε μετά τον θερισμό. Τα έβγαζαν σε πλειστηριασμό και τα χρήματα πήγαιναν στο ταμείο του κάθε χωριού) να εξυπηρετούν σειρά αναγκών. Τα χρήματα στην ουσία κάλυπταν τις ανάγκες της κοινωνίας. Στην κατασκευή ενός δρόμου, ενός ναού κ.λ.π.. Χρησιμοποιήθηκε λοιπόν σαν φορέας το 1913 έτσι ώστε να αγοραστεί η έκταση για να δημιουργηθεί το κοινοτικό οινοποιείο. Την κατασκευή του πρώτου Συνεταιριστικού Βιομηχανικού Οινοποιείου αναλαμβάνει η εταιρεία «Οίνων και Οινοπνευμάτων ΑΕ (ΒΟΤΡΥΣ) μετά από σχετικό συμβολαιογραφικό εργολαβικό. Το 1914 ξεκινά για πρώτη φορά η λειτουργία και τον ίδιο χρόνο το 1914 δηλαδή βγαίνει και η «πρώτη μουστιά.» Υπήρξε από τις πρώτες οινοβιομηχανίες που εγκαθιστά ψυκτική μονάδα στην διαδικασία παραγωγής του κρασιού. Διαχειρίστηκε όλη την παραγωγή που σταδιακά ανέβαινε έως και το 1950.

Ο συνεταιρισμός βοήθησε σε μεγάλο βαθμό την αναβάθμιση της ζωής στην περιοχή;

Ναι φυσικά. Παράλληλα με κύριες δραστηριότητες (κρασί και χορτονομή) δημιούργησε υποδομές για το σύνολο της κοινωνίας. Μερικές από αυτές τις υποδομές είναι το δίκτυο ύδρευσης. Όπως επίσης, το σημαντικότερο ίσως έργο είναι η δημιουργία ανεξάρτητου δικτύου παραγωγής ρεύματος. Το Μαρκόπουλο το 1925 είχε την δυνατότητα να παράγει ρεύμα. Αλλά και πολλές άλλες.

Ποια ήταν η «χρυσή εποχή» του συνεταιρισμού;

Σίγουρα ο μεσοπόλεμος είναι μια περίοδος με μεγάλη και συνεχή πρόοδο σε όλες τις δραστηριότητες του Συνεταιρισμού. Μέχρι το 1951 η εμπορική προώθηση των προϊόντων του Συνεταιρισμού γίνεται σε συνεργασία με την ΒΟΤΡΥΣ ΑΕ. Από το 1951 λειτουργεί ανεξάρτητα με την εμπορική ονομασία «ΜΑΡΚΟ». Μέχρι το 2000 υπήρχαν συγκεκριμένα προϊόντα και εμπορικές συνεργασίες με δίκτυο πωλήσεων σε όλη την Ελλάδα. Σταδιακά όμως συσσωρευμένα οικονομικά προβλήματα σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση μας ανάγκασε να σταματήσουμε την εμφιάλωση και να διατηρήσουμε μόνο το τμήμα της γλευκοποίησης και οινοποίησης και για 7 με 8 χρόνια μείναμε εκτός αγοράς του εμφιαλωμένου οίνου. Αποφασίσαμε όμως να ξεκινήσουμε και πάλι. Έτσι από το 2020 ξεκινήσαμε την προσπάθειά μας εστιάζοντας κυρίως στην τοπική αγορά. Το 2021 είναι η πρώτη χρονιά που καταφέραμε να εμφιαλώσουμε σε φιάλη των 0.75ml.

Αυτή την στιγμή τι παράγετε και τι έχετε στα σκαριά;

Έχουμε δύο προϊόντα βασικά προϊόντα σε φιάλη 0,75 το «Σαββατιανό ΜΑΡΚΟ» και το «MERLOT ΜΑΡΚΟ» που προέρχονται από κτήματα μέσα από το Μαρκόπουλο. Η επιλογή για το «Σαββατιανό ΜΑΡΚΟ» γίνεται από αμπέλια που είναι τουλάχιστον 50 ετών και από μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή που εκτιμούμε ότι έχει τα καλύτερα χαρακτηριστικά. Η διαδικασία είναι η κλασική διαδικασία λευκού κρασιού, αποραγισμός, ταχεία απολάσπωση, ζύμωση σε ανοξείδωτες δεξαμενές σε ελεγχόμενη θερμοκρασία και προσπαθούμε να το κρατήσουμε μαζί με τις «λεπτές οινολάσπες» έτσι ώστε να δώσουμε κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Η Αττική είναι μία ξηροθερμική περιοχή που ναι μεν δεν έχει μεγάλη στρεμματική απόδοση, αλλά έχει για τις ελάχιστες φυτοπροστατευτικές επεμβάσεις. Αυτό μας δημιουργεί μεγάλη δυναμική στο να παράγουμε προϊόντα βιολογικής παραγωγής ή με τις ελάχιστες δυνατές επεμβάσεις. Ήδη έχουν ξεκινήσει και παράγονται «natural wine». Προϊόντα τα οποία είναι χωρίς θειώδη και με φυσικές ζύμες, που αναδεικνύουν το «terroir» της περιοχής μας, με εξαιρετικό αποτέλεσμα. Οίνοι παλαιωμένοι, με μια ωρίμανση είτε στην δεξαμενή είτε σε δρύινα βαρέλια είναι στον σχεδιασμό μας. Όπως και η παραγωγή της ρετσίνας που πάντοτε μας ενδιαφέρει και θα είναι πιθανότατα το επόμενο βήμα μας, μια ρετσίνα που το άρωμα του πεύκου θα συνδυάζεται με τα αρώματα του σαββατιανού χωρίς το ένα να καλύπτει το άλλο. Για εμάς η ρετσίνα είναι ένα προϊόν που ταυτίζεται μαζί μας , αλλά και γιατί πιστεύουμε ότι η ιδιαιτερότητά της μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους στις αγορές του εσωτερικού και εξωτερικού με την σωστή γαστρονομία.

Το Σαββατιανό είναι λίγο παρεξηγημένο;

Η αλήθεια είναι ότι είναι μια ποικιλία την οποία παλαιότερα κάποιοι προσπαθούσαν να την υποβαθμίσουν. Σήμερα όμως, όλο και περισσότεροι αναγνωρίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και τα προσόντα της. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την δυναμική της δικής μας ποικιλίας.

Για παράδειγμα το σαββατιανό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν ωριμάσει στις «λεπτές οινολάσπες» ή αν περάσει για ένα χρονικό διάστημα από βαρέλι δρύινο. Προϊόντα τα οποία έχουν παραχθεί εκτός από τον συνεταιρισμό και σε άλλα οινοποιεία της περιοχής με αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν δώσει πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν Σαββατιανά έχουν πάρει βραβεία σε πολλούς διαγωνισμούς κρασιών στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Το δικό μας «Σαββατιανό ΜΑΡΚΟ» παραγωγής 2021 βραβεύτηκε με χάλκινο στον Διεθνή Διαγωνισμό του 2022 στη ΔΕΘ.

Έχει πλεονεκτήματα το Μαρκόπουλο σε σχέση με άλλες περιοχές;

Τα Μεσόγεια θεωρούνται ως ενιαία περιοχή με αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Από την Δυτική στην Ανατολική παραλία δεν είναι παραπάνω από 20 με 25 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή ουσιαστικά δηλαδή γύρω γύρω βρέχεται από θάλασσα για αυτό και προσομοιάζει με τα νησιά του Αιγαίου. Όμως σίγουρα δεν είναι ομοιογενής, περιοχές με αυξημένα ασβεστολιθικά πετρώματα και με ιδιαίτερο μικροκλίμα ξεχωρίζουν για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Αυτά μπορεί να μην βοηθάνε στην παραγωγή, βοηθάνε όμως στην ποιότητα. Πριν 30 χρόνια ο Αττικός Αμπελώνας ήταν ο μεγαλύτερος αμπελώνας της Ελλάδας. Δυστυχώς με τις τιμές που προσφέρονται στον παραγωγό ο αμπελώνας αυτός συρρικνώνεται ραγδαία. Με στρεμματική παραγωγή που δεν ξεπερνάει τα 500 Kg η μόνη επιλογή είναι η παραγωγή οίνων με υψηλή προστιθέμενη αξία.

Τι δυναμική έχει ο συνεταιρισμός όσον αφορά στην παραγωγή;

Ο συνεταιρισμός διαχειρίζεται περίπου από 450 έως και 750 τόνους σταφύλια σαββατιανού ανάλογα με την χρονιά. Άρα η δυνατότητα εμφιάλωσης είναι σημαντική. Οι παραγωγές που γίνονται όμως σε εμφιαλωμένο δεν είναι μεγάλες. Φτάνουν στις 3000 με 4000 φιάλες. Δυνατότητα όμως να πάμε παραπάνω υπάρχει.

Κάνει κινήσεις ο συνεταιρισμός και για εξαγωγές;

Στο παρελθόν υπήρξαν εξαγωγές και στη Βόρεια Ευρώπη και στην Αμερική. Σήμερα όμως, αν και υπάρχουν συζητήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, προτεραιότητα έχει η Ελληνική αγορά.

Πόσα μέλη αριθμεί ο συνεταιρισμός;

Είμαστε γύρω στα 300 μέλη όμως αυτό είναι πλασματικό γιατί στην ουσία είναι όλη η κοινωνία του Μαρκοπούλου, γιατί δικαίωμα έχουν να είναι μέλη όλοι όσοι έχουν ιδιοκτησία στο Μαρκόπουλο.

Οι εγκαταστάσεις που βρισκόμαστε τι περιλαμβάνουν;

Περιλαμβάνουν το οινοποιείο, το εμφιαλωτήριο, τις δεξαμενές και τα γραφεία. Είναι μια έκταση 12 στρεμμάτων. Δεν είναι επισκέψιμα. Γίνεται προσπάθεια χρηματοδότησης για να γίνει μουσείο κρασιού για την περιοχή και όχι μόνο. Σκοπός μας μαζί με το μουσείο οίνου να γίνει επισκέψιμο και το οινοποιείο. Σε πρώτη φάση μέσω φορέων κοιτάμε να φτιάξουμε το μουσείο και σε δεύτερη φάση πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες επεμβάσεις στο οινοποιείο.

Ποιες ήταν οι σημαντικότερες δυσκολίες στην προσπάθεια επανεκκίνησης.

Ειδικά για τον συνεταιρισμό το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι αυτό της υπερχρέωσης στην πρώην Αγροτική Τράπεζα. Δυστυχώς, επειδή ο συνεταιρισμός έχει περιουσία , δεν εφαρμόστηκαν οι διευκολύνσεις που εφαρμόστηκαν σεάλλους συνεταιρισμούς που δεν είχαν ή είχαν μικρή περιουσία. Το δεύτερο πρόβλημα είναι η παραγωγή σε μεγαλύτερη ποσότητα προϊόντων με υπεραξία. Είναι μια σειρά προϊόντων που μπορούν να παραχθούν και να αυξήσουν την γκάμα των προσφερόμενων προϊόντων μας στην αγορά. Όλα όμως πρέπει να ξεκινήσουν αφού διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του συνεταιρισμού. Κάτι βέβαια που δεν είναι στο χέρι μας. Είναι στο χέρι της κυβέρνησης και των φορέων για να βρεθεί μια κεντρική λύση. Αν συμβεί αυτό ο συνεταιρισμός θα μπορέσει να εξελιχθεί και να προσφέρει και στην κοινωνία και στον καταναλωτή. Σίγουρα έχουμε σκοπό να επικεντρωθούμε στο Σαββατιανό χωρίς όμως να αποκλείουμε και άλλες ποικιλίες. Προτεραιότητά μας είναι πάντα η γηγενής ποικιλία. Εξάλλου είναι μια ποικιλία που έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Είναι πολύ ανθεκτική και στην ξηρασία και στις ασθένειες επίσης.

Η ρετσίνα είναι παρεξηγημένη μας είπατε κάποια στιγμή λίγο νωρίτερα.

Η μεγάλη αγορά της Ρετσίνας είναι κυρίως στη βόρεια Ελλάδα η Αθήνα την εξοβέλισε. Όμως τα τελευταία χρόνια η αγορά την θυμάται και πάλι.

Για εμένα, έχουμε ένα μεγάλο όπλο που λέγεται ρετσίνα. Η ρετσίνα είναι ένα όπλο για την παγκόσμια αγορά, είτε την προσφέρουμε στους επισκέπτες της χώρας μας σε συνδυασμό με επιλεγμένη μεσογειακή γαστρονομία, είτε μετά από έρευνα την συνδυάσουμε με τις κατάλληλες γεύσεις της κάθε χώρας στόχου για την προώθησή της. Η υψηλής ποιότητας ρετσίνας με την σωστή προώθησή της μπορεί να δώσει ένα εξαγώγιμο προϊόν μοναδικό.