“Friendly but not familiar”

Ο Στάθης Παπαχριστοφίλου μοιράζεται μαζί μας τις εμπειρίες του ως μπάτλερ. Όταν συνομιλείς με έναν άνθρωπο που έχει ζήσει και βιώσει τόσα, είναι αδύνατον να μη σε συνεπάρουν οι ιστορίες του. Πολύ περισσότερο όταν αυτός ο άνθρωπος είναι ο Στάθης Παπαχριστοφίλου, επικεφαλής του κέντρου κατάρτισης Epitome LTC. Η συζήτηση αποκτά μια άλλη διάσταση – εκεί όπου η φιλοξενία δεν είναι απλώς επάγγελμα, αλλά μια τέχνη που ισορροπεί ανάμεσα στην πειθαρχία και την αληθινή φροντίδα

– Έχουν αλλάξει οι υπηρεσίες με την πάροδο του χρόνου;
Το new luxury είναι πολύ διαφορετικό. Αυτό το πρότυπο με τη γραβάτα, το γιλέκο ή το τυπικό stripe trousers έχει φύγει. Σίγουρα τιμάμε την παράδοση, αλλά η Ελλάδα δεν έχει ιστορική παράδοση στους μπάτλερ. Είχαμε πάντα οικονόμους. Είχαμε μπιστικούς. Είχαμε πάντα ανθρώπους τους οποίους έπρεπε να εμπιστευτείς. Εγώ θεωρώ ότι ο πρώτος μπάτλερ στην ιστορία ήταν ο Μέντωρ. Φεύγει ο Οδυσσέας να πάει στον Τρωικό Πόλεμο και αφήνει τον Τηλέμαχο στα χέρια του. Επιστρέφει και τι βρίσκει; Έναν παλίκαρο, δίπλα στον πατέρα του. Ένας δάσκαλος της αρχαιότητας που έδωσε το όνομά του σε έναν ολόκληρο κλάδο: το Mentoring.

– Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Κάποια στιγμή, αποφασίσατε, όντας δικηγόρος, να αλλάξετε καριέρα.
Δεν ήταν εύκολη η μεταστροφή μου. Αλλά όταν αποφάσισα να την κάνω, είπα: «Πρέπει να έχεις ένα σχέδιο. Κάπου πρέπει να πας». Στη δικηγορία πέρασα υπέροχα. Δεν ήταν μια στροφή ανάγκης ή αγανάκτησης. Ξέρω πώς ακούγεται αυτό στην ελληνική κοινωνία, αλλά δεν συνάντησα αντιστάσεις. Γιατί με αγκάλιασε η οικογένειά μου. Ο μέσος όρος συζύγου θα έπρεπε να μου πει: «Πώς σου πέρασε αυτή η ιδέα;». Μπορεί να μην την έχεις ζήσει, αλλά σου δίνει μαθήματα.

– Εκτός από την οικογένειά σας, υπήρχαν άνθρωποι που σας κορόιδεψαν ή σας πλήγωσαν όταν ανακοινώσατε την απόφασή σας;
Είχα συναδέλφους που το θεώρησαν μομφή, και φυσικά όλοι ήταν σίγουροι ότι θα αποτύχω. Αλλά νομίζω ότι στην πορεία όλοι μου το αναγνώρισαν. Μπορείς να αλλάξεις την πορεία της ζωής σου, της καριέρας σου, της σχέσης σου – όποτε θέλεις. Στα 30, στα 40, στα 50; Όποτε θέλεις. Αρκεί να δώσεις το 100%. Εγώ έδωσα το 200%. Το hospitality χρειάζεται ανθρώπους από όλα τα backgrounds και δεν σας κρύβω ότι το νομικό μου υπόβαθρο ήταν μια εξαιρετική βάση για τα καθήκοντα του μπάτλερ.

– Σε τι σας βοήθησε περισσότερο η δικηγορία στη νέα σας καριέρα;
Με βοήθησε πάρα πολύ σε αυτό το διοικητικό καθήκον, που πολλοί αγνοούν ότι υπάρχει. Μια παρεξήγηση είναι ότι η δουλειά του μπάτλερ αφορά μόνο το στήσιμο του τραπεζιού. Εγώ βρήκα τον εαυτό μου να κάνει δημοπρασίες, εκτελωνισμούς, να εκδίδω προτιμολόγια και τιμολόγια, να βγάζω βάρδιες. Το παρελθόν μου ως δικηγόρος με βοήθησε πάρα πολύ. Όταν ερχόταν ένας εκτιμητής, καταλάβαινα τα κενά στην εκτίμηση. Πιστεύω ότι ενθαρρύνω τους ανθρώπους που έχουν ολοκληρώσει έναν κύκλο στη ζωή τους να δουν το hospitality όχι ως πάρεργο, αλλά ως μεγάλη καριέρα. Στην Ελλάδα χρειάζεται δουλειά – και για να μην εξωραΐζουμε τα πάντα, υπάρχει κοινωνικός ρατσισμός. Όμως νομίζω ότι οι νέες γενιές το καταργούν αυτό. Είμαι τόσο περήφανος που κάνω hospitality. Και ακόμα πιο περήφανος που η κόρη μου κάνει το ίδιο!

– Το περιμένατε ότι θα ασχοληθεί η κόρη σας με αυτόν τον κλάδο;
Όχι, νόμιζα ότι θα γίνει σχεδιάστρια. Δεν έχουμε τίποτα το φανταχτερό σαν οικογένεια, δεν έχουμε περιουσία, αλλά έχουμε ταξιδέψει πάρα πολύ! Όταν εγώ ξεκίνησα, η Δανάη ήταν ήδη έτοιμη. Από πολύ μικρή έλεγε: «Θα δουλέψω σε ξενοδοχείο». Πολλές φορές αλληλοκατηγορούμαστε για το τι ακολουθήσαμε – αν φταίει εκείνη ή εγώ. Η ίδια ασχολείται με ένα πολύ σύγχρονο κομμάτι: το pre-arrival μέσω διαδικτύου. Είναι μια διαδικασία κατά την οποία γνωρίζεις τον καλεσμένο σου πριν φτάσει.

– Ο ρόλος μαθητή – μαθητευόμενου;
Κόντρες πολλές! Πάρα πολλές! Ομηρικοί καυγάδες, όπως τους λέμε – όμως εκπαιδευτικοί.

– Συγκεκριμένες λέξεις για να περιγράψουμε τον μπάτλερ;
Θεμέλιος λίθος είναι η λέξη «εμπιστοσύνη». Ξεκινάς από το δεδομένο ότι ο άνθρωπος αυτός μένει μαζί σου. Το αν θα πετύχει ή όχι η παραμονή του ξεκινά από αυτό. Όταν ζεις με μια οικογένεια, σου εμπιστεύονται όχι μόνο τα τιμαλφή. Μου εμπιστεύονται τα παιδιά, τα κατοικίδια. Άρα ξεκινάς από την εμπιστοσύνη και μετά χρειάζεται ευελιξία.

– Ποια είναι η μεγαλύτερη ανάγκη στον κλάδο;
Η ανάγκη για γυναίκες στο επάγγελμα είναι μεγαλύτερη από ό,τι για άνδρες. Ο λόγος είναι η Αραβική Χερσόνησος. Εγώ, για παράδειγμα, αν πάω στη Σαουδική Αραβία, δεν μπορώ να εξυπηρετήσω – δεν μπορώ να μπω στους χώρους όπου βρίσκονται γυναίκες. Κι εδώ να σημειώσω: οι πιο άξιοι μπάτλερ που γνωρίζω και θαυμάζω είναι όλοι γυναίκες. Η πλαστικότητα του θηλυκού εγκεφάλου μπορεί να συνδυάσει την πολυπλοκότητα των απαιτήσεων αυτής της δουλειάς.

– Υπάρχει κάποια εθνικότητα γυναικών που έχει τις καλύτερες δεξιότητες σε αυτό το επάγγελμα;
Θα σας πω, παρότι μπορεί να ακουστεί εθνικιστικό ή σοβινιστικό: Είναι οι Ελληνίδες. Ο συνδυασμός φιλότιμου, φιλοξενίας και του Ξένιου Δία είναι αυτό που τις κάνει ιδανικές για το επάγγελμα. Και το λέω έχοντας ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και γνωρίσει πολλούς επαγγελματίες. Γενικά, ως Έλληνες, πρέπει να είμαστε περήφανοι για το επίπεδο των υπηρεσιών που προσφέρουμε – για το ήθος και για την προσφορά. Το value for money που εισπράττει κανείς ερχόμενος στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως βαλαντίου, είναι τεράστιο. Επιχειρήστε να πάτε με χαμηλό βαλάντιο στη Βενετία…

– Σε σημαντικές αποφάσεις σας, τι κυριαρχεί: η λογική ή το ένστικτο;
Θα έλεγα η λογική. Βάζω 70% λογική – δεν μπορώ να αποφύγω τη δικηγορία στον τρόπο σκέψης μου. Αλλά έχω κι έναν ακόμα παράγοντα στις αποφάσεις μου: λογική, ένστικτο και Δανάη.

– Ένα έμφυτο ταλέντο σας;
Νομίζω η επικοινωνία. Ο τρόπος που χρησιμοποιούμε τον λόγο. Πιστεύω πάρα πολύ στο πώς μιλάμε, στη γλώσσα του σώματος. Αυτό προσπαθώ να μεταλαμπαδεύσω στους νέους συναδέλφους.

– Ένα ταλέντο που θα θέλατε να έχετε και δεν έχετε;
Δεν μπορώ να τραβήξω ούτε μια ίσια γραμμή. Δεν έχω τίποτα καλλιτεχνικό μέσα μου. Αν με πάτε σε μάθημα για πηλό, θα βγουν τερατουργήματα. Ζηλεύω και εκτιμώ απίστευτα τους ανθρώπους που δημιουργούν. Είμαι, δυστυχώς, εντελώς ανίκανος στο κομμάτι της δημιουργίας.

– Ποια θεωρείτε τη σημαντικότερη συνεργασία σας;
Θεωρώ πολύ μεγάλη διδακτική «σφαλιάρα» την ελάχιστη επαφή που είχα με τη Lady Gaga. Και νομίζω πως μια προσωπικότητα που πραγματικά μου έδωσε αρχές και κατευθύνσεις ήταν η τέως βασιλική μας οικογένεια. Είχα την ευκαιρία να υπάρξω μαθητής – και το θεωρώ δώρο. Αυτοί οι άνθρωποι, να το πω: όσο πιο ψηλά, όσο πιο ελίτ, έχουν έναν ιδιαίτερο τρόπο λειτουργίας. Νομίζουμε ότι είναι παράξενοι, αλλιώτικοι, ότι έχουν τα θέματά τους. Δεν είναι έτσι. Είναι απλοί. Έχω ζήσει απίστευτες σκηνές κατανόησης, αγάπης, στοργής. Συνάντησα δύο ανθρώπους που αγαπήθηκαν πολύ με τον δικό τους τρόπο και δεν άκουσα ποτέ προστακτική. Κανείς δεν μου φέρθηκε άσχημα ή με αγένεια. Νομίζω ότι νιώθουν την εκτίμηση και σε εκτιμούν πίσω.

Πόσα χρόνια συνεργαστήκατε;
Βρεθήκαμε εκεί για περισσότερο από τρία χρόνια και, στη συνέχεια, συνεργαστήκαμε ατύπως σε διάφορες αποστολές.

Ένα πρόσωπο με το οποίο θα θέλατε να συνεργαστείτε και δεν έχει τύχει ως τώρα;
Θα το πω ξεκάθαρα: ταυτίζομαι απόλυτα με την οικογένεια Αντετοκούνμπο. Μου αρέσει απίστευτα αυτός ο άνδρας – είναι, κατά τη γνώμη μου, ο πιο διεθνής Έλληνας. Θαυμάζω βαθιά τον τρόπο που ενστερνίστηκε την ελληνικότητα και την έκανε σημαία σε όλο τον κόσμο. Τον θεωρώ πολυτάλαντο, πρεσβευτή, με ποιότητα, μαχητικότητα και κυρίως με σεμνότητα. Αυτή η οικογένεια με εμπνέει. Νομίζω πως εκεί θα έβρισκα μια κοινή πλατφόρμα – ψυχικά και επαγγελματικά.

Υπήρξε κάποια στιγμή που αισθανθήκατε συναισθηματική ή πνευματική συγγένεια με κάποιον;
Θα ήταν άδικο να πω ότι υπήρξε πνευματική συγγένεια, αλλά οι ελάχιστες κουβέντες που αντάλλαξα με τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο ήταν καθοριστικές. Πέρασα από το επίπεδο του σέρβις στο επίπεδο του σεβασμού.
Το επάγγελμά μας αποκαλύπτει την καθαρά ανθρώπινη διάσταση των προσώπων. Εμείς βλέπουμε τους ανθρώπους χωρίς μάσκες, χωρίς ρόλους. Δεν κάναμε ποτέ πραγματικές συζητήσεις – εκείνος ρωτούσε, εγώ απαντούσα. Όμως μου έμαθε πολλά.
Είχα την τύχη να βρεθώ σ’ ένα ξεκίνημα που άλλοι ονειρεύονται για το τέλος της καριέρας τους. Η «χρυσόσκονη» της τύχης με βρήκε στην αρχή. Όμως χρειάζεται και να κυνηγάς αυτό που θέλεις.
Θυμάμαι, όταν ανακοίνωσα στη μητέρα μου την αλλαγή καριέρας, της είπα: «Μάνα, σκέφτομαι να…» και μου απάντησε: «Τι λες παιδί μου; Από δικηγόρος… σερβιτόρος; Μόνο βασιλιά να σερβίρεις!» Και της απάντησα: «Μάνα, στο υπόσχομαι.»
Και κράτησα την υπόσχεση…

Όταν τελικά της το είπατε, τι σας είπε;
Το έμαθε έξι μήνες αργότερα, επειδή είχα υπογράψει συμφωνία εμπιστευτικότητας. Δεν ήξερε πού ήμουν, με έπαιρνε τηλέφωνο, προσπαθούσα στα ρεπό να πηγαίνω σπίτι. Όταν αντιλήφθηκε ότι δεν ήμουν εκεί, σκέφτηκε το χειρότερο – ότι χώρισα με την Αντιγόνη!
Με πήρε τηλέφωνο στο Πόρτο Χέλι και μου λέει: «Γιατί παιδί μου δεν μου το είπες; Και εγώ από ποιον πρέπει να το μαθαίνω;»
Της εξήγησα πως είχα υπογράψει… και μου απαντά συγκινημένη: «Υπογράψατε κιόλας…»
Μας πήρε μερικούς μήνες να λύσουμε την παρεξήγηση. Δεν μου το συγχώρησε ποτέ που δεν ζήτησα την άδειά της προκαταβολικά. Θύμωσε πολύ. Με τον καιρό, όταν ήρθαν φωτογραφίες και αναμνηστικά, μαλάκωσε.

Υπήρξαν στιγμές που σας άφησαν ανεξίτηλο σημάδι;
Έχω δύο που τις αποκαλώ «memory anchors». Η γέννηση της κόρης μου – τη στιγμή που την κράτησα στα χέρια μου έγινε ένα «κρακ» και μπήκαν όλα στη θέση τους.
Τέσσερα-πέντε χρόνια αργότερα, συνέβη το ίδιο με τον γιο μου. Μετά μου “έκλεψε” τη γυναίκα, αλλά δεν πειράζει… Όλοι κάτι κερδίζουμε, όλοι κάτι χάνουμε.
Ήθελα πολύ να γίνω πατέρας και αυτές οι στιγμές με καθόρισαν. Όταν είμαι εκνευρισμένος ή απογοητευμένος, κλείνω για λίγο τα μάτια και τις σκέφτομαι. Και όλα ησυχάζουν.

Πώς ζει ένας πατέρας μακριά από τα παιδιά του;
Μια φορά, βλέπαμε Batman με τον 7χρονο γιο μου στον καναπέ. Τελειώνει η ταινία και μου λέει:
– Μπαμπά, όλοι οι άντρες θέλουν να γίνουν Batman. Εσύ γιατί ήθελες να γίνεις Άλφρεντ;
Ήταν η πιο δύσκολη ερώτηση που έχω δεχτεί. Αλλά η απάντηση βγήκε φυσικά:
– Δεν το έχω σκεφτεί, του λέω. Αλλά ποιος πήρε τον Batman αγκαλιά όταν πέθαναν οι γονείς του; Ο Άλφρεντ. Ποιος τον μεγάλωσε; Ποιος του έφτιαχνε τα όπλα, τα αυτοκίνητα; Ποιος ήταν πάντα εκεί; Ο Άλφρεντ.
Για αυτό διάλεξα να γίνω Άλφρεντ. Γιατί θέλω εσύ να γίνεις ο Batman.
Είμαι πολύ περήφανος για τον γιο μου. Είναι καλός, σέβεται και φροντίζει τις γυναίκες. Μου κόστισε η απόσταση, αλλά έπρεπε να φύγω.
Υπάρχουν όμως και θέσεις butler που δεν είναι “live-in”. Έχω κάνει ταξίδι-αστραπή στην Ταϊπέι και πίσω, μόνο και μόνο για να βρω πόδια πάπιας – ένα delicatessen που ήθελε ο δισεκατομμυριούχος πελάτης μου για ένα πάρτι με συνεργάτες.
Εμείς λειτουργούμε σε ένα σύμπαν χωρίς “πλαίσιο”. Η δουλειά μας έχει έναν βασικό κανόνα: να είσαι φιλικός αλλά όχι οικείος. Χρειάζονται όρια.

Με όλα όσα έχετε ζήσει και στερηθεί από την οικογένειά σας, θα αλλάζατε πορεία;
Όχι. Θα το ξαναέκανα χίλιες φορές, ίσως και με μεγαλύτερο πάθος. Νιώθω 15 χρονών, όχι 56. Μόνο ο εγκέφαλος έχει αρχίσει να δείχνει κάποια σημάδια! Αλλά εγώ είμαι από αυτούς που λένε: “Άλλαξέ το όποτε σου έρθει.”

Ποια είναι η άποψή σας για την εκπαίδευση στον χώρο των υπηρεσιών σήμερα;
Δεν μπορώ να κρίνω τις τουριστικές σχολές στην Ελλάδα, αλλά σίγουρα θα ενθάρρυνα τη δημιουργία ακόμα περισσότερων. Έρχεται μια εποχή με έντονες επενδύσεις. Αυτός ο τουρισμός που αναπτύσσεται χρειάζεται έτοιμους επαγγελματίες – μορφωμένους, εκπαιδευμένους και καταρτισμένους.

Θα μας πείτε δυο λόγια για το πρόσφατο ταξίδι σας στη Βενετία;

«Δώδεκα Έλληνες με εμπιστεύτηκαν και ταξιδέψαμε σε ένα μοναδικό wine resort. Δεν ήταν ένα συνηθισμένο training. Φτάσαμε στο σημείο να έχουμε ακόμη και νευροψυχίατρους μαζί μας και να μετράμε τα επίπεδα του στρες. Βρήκαμε τρόπους να το μειώνουμε και αυτό που μας εντυπωσίασε ήταν πως τα επίπεδα στρες που παρουσιάζουν οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες είναι αντίστοιχα με εκείνα ενός πιλότου της F1! Μπορεί αυτό να μη γίνεται αντιληπτό απ’ έξω, αλλά εσωτερικά είναι κάτι πολύ έντονο και απαιτητικό.

Γι’ αυτό και το βασικό μου μήνυμα είναι ότι πρέπει πρώτα να φροντίσουμε τον εαυτό μας για να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε. Η ευεξία (well-being) είναι απαραίτητη. Είμαι λίγο αιρετικός στις εκπαιδεύσεις μου γιατί δεν είμαι πελατοκεντρικός. Για μένα, προτεραιότητα έχουν πρώτα οι δικοί μας άνθρωποι – οι εργαζόμενοι.

Κανείς δεν μπορεί να μου απαντήσει με βεβαιότητα στην ερώτηση: “Πώς φροντίζεις τον εαυτό σου;” Κι όμως, μόνο αν εσύ είσαι καλά, μπορείς να φροντίσεις και τους άλλους.

Όλα τα τεχνικά μπορούμε να τα μάθουμε – πώς θα τοποθετήσουμε τα μαχαιροπίρουνα, πώς θα τα γυαλίσουμε. Αλλά η ουσία είναι αλλού: για να προσφέρεις καλή υπηρεσία, πρέπει να είσαι εσύ καλά.

Πρέπει να πείσουμε τις επιχειρήσεις γι’ αυτό. Συχνά με ρωτούν: “Θα τους εκπαιδεύσεις και θα μου φύγουν;” Εγώ απαντώ: “Φαντάσου να μην τους εκπαιδεύσεις και να σου μείνουν!”»

Στην πολυτέλεια δεν χωρούν στερεότυπα.

Η συζήτηση με τον Στάθη Παπαχριστοφίλου αφήνει μια αίσθηση έμπνευσης, αλλά και μια βαθύτερη κατανόηση της φιλοξενίας ως τέχνης. Δεν είναι απλώς ένα επάγγελμα· είναι στάση ζωής. Μια διαρκής άσκηση ισορροπίας ανάμεσα στη λεπτότητα και τη διακριτικότητα, στην αυθεντικότητα και την αφοσίωση.

Μέσα από την πορεία του, μας υπενθυμίζει πως η επιτυχία δεν είναι προδιαγεγραμμένη – είναι το αποτέλεσμα επιλογών, πάθους και συνεχούς εξέλιξης. Σε έναν κόσμο όπου η εξυπηρέτηση συχνά αντιμετωπίζεται ως ρουτίνα, ο κ. Παπαχριστοφίλου προτάσσει την ανθρωπιά και τη λεπτομέρεια που κάνουν τη διαφορά.

Ίσως γι’ αυτό το βιβλίο που προτείνει σε όσους μοιράζονται τη φιλοσοφία του είναι τα Εις Εαυτόν του Μάρκου Αυρήλιου – μια υπενθύμιση πως, όπως και στη φιλοξενία, έτσι και στη ζωή, η αληθινή τέχνη κρύβεται στη συνειδητή καλλιέργεια του εαυτού.

Διότι, στο τέλος της ημέρας, η φιλοξενία δεν είναι απλώς μια παροχή υπηρεσιών. Είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσμο – με εμπιστοσύνη, σεβασμό και μια ανεπιτήδευτη κομψότητα που μένει αξέχαστη.

Συνέντευξη: Ελευθερία Νταβατζή

Επιμέλεια: Μάνος Κεντικελένης

Διόρθωση κειμένων: Δήμητρα Νεφρού

Φωτογραφίες: Μόνικα Κρητικού